HỒNG BAN ĐA DẠNG LÀ GÌ?

- Hồng ban đa dạng (EM) là một phản ứng quá mẫn có xu hướng phát triển đột ngột. Thông thường hồng ban đa dạng sẽ tự biến mất, nhưng đôi khi cần phải điều trị. Bệnh này có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng chủ yếu xuất hiện ở người trẻ. Hồng ban đa dạng xuất hiện phổ biến ở nam giới nhiều hơn so với nữ giới.

- Hồng ban đa dạng đặc trưng bởi sự phát triển đột ngột của vài đến hàng trăm các đốm đỏ. Các đốm này thường bắt đầu ở bàn chân, bàn tay và lan dần lên thân mình. Mặt cũng là vị trí thường bị tổn thương. Theo thời gian, các đốm này thay đổi thành các mảng lớn (các mảng nhô cao) và sau đó là các tổn thương hình bia điển hình (trung tâm màu đỏ sậm, vùng da xung quanh nhạt màu hơn và sau đó là một vòng màu đỏ sẫm bao quanh). Đôi khi trung tâm của tổn thương đóng mài hoặc phồng mụn nước. Các tổn thương hình bia này có hình dạng và kích thước khác nhau.

- Hồng ban đa dạng thường có diễn tiến bệnh nhẹ “còn gọi là hồng ban đa dạng thể nhẹ” chỉ có tổn thương khu trú ở da và lành bệnh dần sau vài ngày đến vài tuần. Ngoài ra còn có một thể bệnh hiếm gặp hơn nhưng nghiêm trọng hơn “gọi là hồng ban đa dạng thể nặng” với đặc điểm tổn thương da tương tự như hồng ban đa dạng thể nhẹ nhưng bên cạnh đó còn có tổn thương ở một hoặc nhiều niêm mạc (như môi, bên trong miệng, khí quản, thực quản, hậu môn, vùng sinh dục và mắt) và thường có một số triệu chứng đi kèm như sốt hoặc đau khớp.

NGUYÊN NHÂN GÂY HỒNG BAN ĐA DẠNG?

- Nguyên nhân của hồng ban đa dạng chưa rõ ràng. Người ta cho rằng đây là một phản ứng của da xảy ra sau khi tiếp xúc với một chất gây kích ứng.

- Khoảng 90% các trường hợp là do nhiễm trùng như nhiễm virut herpes simplex gây bệnh mụn rộp hoặc vi khuẩn mycoplasma gây viêm phổi.

- Thuốc là nguyên nhân ít gặp hơn của hồng ban đa dạng. Khi thuốc là nguyên nhân, nhiều khả năng sẽ phát triển thành hồng ban đa dạng thể nặng. Các loại thuốc được xác định là nguyên nhân gây ra hồng ban đa dạng thể nặng bao gồm thuốc chống viêm không steroid (dùng cho đau khớp và đau cơ), thuốc kháng sinh và thuốc chống co giật (dùng để điều trị bệnh động kinh) cũng như nhóm thuốc statin, nhóm thuốc miễn dịch và tiêm chủng.

HỒNG BAN ĐA DẠNG CÓ DI TRUYỀN KHÔNG?

Không.

CÁC TRIỆU CHỨNG CỦA HỒNG BAN ĐA DẠNG LÀ GÌ?

- Các triệu chứng sẽ thay đổi theo mức độ nặng của bệnh. Nếu bệnh nhẹ, bạn cảm thấy hoàn toàn khỏe mạnh và phát ban của bạn không có triệu chứng hoặc đôi khi đi kèm với ngứa nhẹ hoặc cảm giác nóng rát nhẹ.

- Nếu bệnh nặng hơn (hồng ban đa dạng thể nặng), bạn bị sốt và đau đầu và cảm thấy mệt mỏi trong vài ngày trước khi phát ban xuất hiện. Mụn nước trên da của bạn có thể bị vỡ ra và để lại những mảng trợt da đau đớn. Nếu mắt bạn bị tổn thương, bạn có thể trở nên nhạy cảm với ánh sáng và thấy mờ mắt. Các mảng trợt da bên trong niêm mạc miệng gây đau đớn và làm cho việc ăn uống trở nên khó khăn hơn. Đau nhức vùng bộ phận sinh dục cản trở việc đi vệ sinh.

HỒNG BAN ĐA DẠNG TRÔNG NHƯ THẾ NÀO?

TRONG HỒNG BAN ĐA DẠNG THỂ NHẸ:

- Các đốm đỏ thường phát triển trong vòng 3 - 4 ngày, bắt đầu ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và sau đó lan dọc tay, chân lên tới thân mình và mặt.

- Lúc đầu, các đốm đỏ này nhỏ và hơi nhô lên, một số đốm đỏ chuyển thành “các tổn thương hình bia” như được mô tả như ở trên. Mụn nước nhỏ có thể xuất hiện ở trung tâm của một số tổn thương hình bia này.

- Phát ban thường mờ dần sau 2 - 4 tuần.

-  Thường không có biến chứng gì.

- Tái phát thì phổ biến, đặc biệt là khi nhiễm virus herpes simplex là nguyên nhân gây bệnh.

TRONG HỒNG BAN ĐA DẠNG THỂ NẶNG:

- Bạn có thể cảm thấy mệt mỏi và sốt cao.

- Các đốm đỏ thường lớn hơn và hợp lại với nhau nhiều hơn so với hồng ban đa dạng thể nhẹ. Các tổn thương hình bia thường xuất hiện nhiều hơn.

- Các bóng nước lớn được tạo thành và sau đó vỡ ra để lại các vùng da trợt rỉ dịch màu đỏ.

- Môi của bạn có thể đóng mài, trong miệng xuất hiện nhiều vết trợt đau rát, mắt của bạn sưng lên và chuyển sang màu đỏ.

- Biến chứng hiếm gặp và chủ yếu là từ các vết sẹo ở trong miệng hoặc ở mắt.

LÀM THẾ NÀO ĐƯỢC CHẨN ĐOÁN HỒNG BAN ĐA DẠNG?

Không có xét nghiệm cụ thể nào giúp chẩn đoán hồng ban đa dạng. Chẩn đoán chủ yếu dựa vào việc xác định được dạng phát ban đặc trưng trên da và việc tiếp xúc gần đây với một trong những nguyên nhân gây bệnh đã được đề cập ở trên. Đôi khi bác sĩ cần phải làm sinh thiết da (lấy một mẫu da nhỏ dưới gây tê tại chỗ) để xác định chẩn đoán và loại trừ các nguyên nhân khác.

HỒNG BAN ĐA DẠNG CÓ THỂ CHỮA KHỎI ĐƯỢC KHÔNG?

Hầu hết bệnh nhân bị hồng ban đa dạng đều hồi phục hoàn toàn; tuy nhiên, có thể có nguy cơ bị tái phát lại đặc biệt là sau nhiễm bệnh mụn rộp.

HỒNG BAN ĐA DẠNG ĐIỀU TRỊ NHƯ THẾ NÀO?

Bác sĩ sẽ tìm kiếm các nguyên nhân gây bệnh. Nếu một loại thuốc đặc biệt nào bị nghi ngờ gây bệnh thì cần ngưng sử dụng ngay lập tức. Nếu nguyên nhân nhiễm trùng được xác định thì cần điều trị đặc hiệu cho nguyên nhân này.

VIỆC ĐIỀU TRỊ SẼ PHỤ THUỘC VÀO ĐỘ NẶNG VÀ TRIỆU CHỨNG CỦA HỒNG BAN ĐA DẠNG:

PHÁT BAN NHẸ sẽ tự hết sau vài tuần. Kem dưỡng ẩm và corticosteroid thoa tại chỗ có thể đẩy nhanh tốc độ phục hồi và làm giảm các triệu chứng của ngứa hoặc rát bỏng.

PHÁT BAN NẶNG có thể đe dọa tính mạng. Bệnh nhân cần nhập viện để chăm sóc vết thương ngoài da, giảm đau, bù dịch và nước điện giải. Nếu tổn thương da nhiễm trùng cần sử dụng kháng sinh. Hội chẩn bác sĩ chuyên khoa về mắt nếu mắt bị tổn thương. Trong giai đoạn đầu, bệnh nhân cần uống thuốc corticosteroid. Trong những trường hợp khó điều trị, các thuốc ức chế miễn dịch có thể được sử dụng.

TÁI PHÁT BỆNH là vấn đề đáng quan tâm. Nếu phát ban da xuất hiện sau bệnh mụn rộp và xuất hiện nhiều lần trong năm, thì bạn cần sử dụng một liều thuốc nhỏ hàng ngày để ức chế virút herpes simplex (virus gây ra bệnh mụn rộp) trong vài tháng.

TỰ CHĂM SÓC (BẠN CÓ THỂ LÀM GÌ?)

- Nếu bạn đã có một đợt bệnh hồng ban đa dạng, hãy nhớ rằng bạn có nguy cơ tái phát bệnh.

- Nếu một loại thuốc bị nghi ngờ là nguyên nhân gây bệnh, điều quan trọng nhất là cần tránh sử dụng loại thuốc này.

- Nếu đợt bệnh xuất hiện sau bệnh mụn rộp, bạn cần hỏi bác sĩ về việc dùng thuốc kháng virút lâu dài.

BẠN CÓ THỂ LẤY THÊM THÔNG TIN VỀ HỒNG BAN ĐA DẠNG Ở ĐÂU?

http://dermnetnz.org/reactions/erythema-multiforme.html

HÌNH ẢNH SỬ DỤNG TRONG BÀI VIẾT: Theo sách Fitzpatrick’s Dermatology năm 2019

-------------------